اثرات القاء پلی پلوئیدی در شرایط درون شیشه ای بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه نوروزک (salvia leriifolia benth.)

نوروزک (salvia leriifolia benth.) گیاهی علفی، چندساله، متعلق به تیره نعناعیان و بومی استان خراسان و بخشی از استان سمنان می¬باشد که در سال¬های اخیر خواص مختلف دارویی این گیاه شناخته شده است. در گیاه نوروزک به¬منظور افزایش سطح پلوئیدی از غلظت¬های مختلف کلشی¬سین بر روی شاخه¬های باززایی شده در شرایط درون شیشه¬ای استفاده گردید. سر¬شاخه¬های رشد یافته در شرایط درون شیشه¬ای، حاوی غلظت¬های مختلف کلشی¬سین (00/0، 05/0، 1/0، 2/0 و 5/0 درصد (وزنی به حجمی))، جهت القاء پلی¬پلوئیدی کشت شدند. پس از گذشت زمان مورد نظر تیمار (24، 48 و 72 ساعت)، ریزنمونه¬ها، به محیط فاقد هورمون، جهت رشد و تکثیر انتقال داده شدند. جهت تعیین سطح پلوئیدی گیاهان، بررسی¬های مورفولوژیکی، میکروسکوپی و شمارش کروموزومی انجام گردید. به دلیل سمیت ماده کلشی¬سین بیشتر گیاهچه¬های تیمار شده پس از اولین واکشت از بین رفتند. تأثیر تیمارهای مختلف کلشی¬سین بر درصد زنده¬مانی گیاهچه¬های گیاه نوروزک در سطح احتمال 1 درصد معنی¬دار شد. با مقایسه تیمارهای 05/0، 1/0، 2/0 و 5/0 درصد کلشی¬سین، بالاترین میزان زنده¬مانی ریزنمونه¬ها در تیمار 05/0 درصد برابر با 44/84 درصد مشاهده گردید. همچنین بالاترین میزان مرگ و میر در اثر کاربرد این ماده بر روی مریستم انتهایی در غلظت 5/0 درصد ثبت گردید. مطابق با مشاهدات تجربی تیمار سرشاخه¬های رشد یافته با استفاده از غلظت 1/0 درصد کلشی¬سین به¬مدت 72 ساعت بهترین روش ممکن برای القاء پلی¬پلوئیدی در محیط کشت بافت نوروزک شناخته شد. با افزایش سطح پلوئیدی، طول و عرض روزنه در سطح زیرین برگ به طور معنی¬داری افزایش و تراکم روزنه در واحد سطح برگ به¬طور معنی¬داری کاهش یافت. در گیاهان پلی¬پلوئیدی میزان برخی صفات، نظیر عرض برگ، سطح برگ، میزان کلروفیل برگ، میزان آنتی¬اکسیدان کل، فنل کل و فعالیت آنزیم¬های آنتی¬اکسیدانی (آنزیم¬¬های کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز) نسبت به گیاهان دیپلوئید افزایش معنی¬داری یافت. همچنین برخی صفات نظیر طول برگ، کاهش معنی¬داری در گیاهان پلی¬پلوئید نسبت به گیاهان دیپلوئید نشان داد.